De elfde ‘Column van de Dag’ van Bibliotheek IJmond Noord door Aafke Vlaanderen Oldenzeel: Iedere twee weken aandacht voor een bijzonder boek, een bijzondere uitgave of ander boekennieuws. Dit keer over Het Pauperparadijs van Suzanna Jansen.
Enige jaren geleden las ik het intrigerende boek Het Pauperparadijs van Suzanna Jansen.
Suzanna Jansen beschrijft in Het Pauperparadijs vijf generaties van haar familie en daarmee anderhalve eeuw armoede in Nederland: van heropvoedingsexperimenten in het Drentse Veenhuizen tot wonen-onder-toezicht in de twintigste eeuw. Gaandeweg blijkt hoe de opvoedcampagnes ingrijpen in het leven van haar voorouders, en in dat van haarzelf.
Onlangs was ik op vakantie in de directe omgeving van Frederiksoord, een nieuw dorp in Drenthe waar aan het begin van negentiende eeuw een ‘proefkolonie’ van de Maatschappij der Weldadigheid werd ontwikkeld.
Johannes van den Bosch
Dit alles was het idee van een geestdriftig Nederlander: de sociaal bewogen generaal Johannes van den Bosch. Hij begon zijn loopbaan als apothekersleerling en eindigde zijn leven als graaf en minister van Staat. Hij had een even ambitieus als ongewoon plan om de verstikkende armoede in het berooide Nederland te bestrijden. We schrijven 1818 als hij na het vertrek van Napoleon zijn plannen ontvouwt aan Koning Willem I. Hij krijgt carte blanche om middels het aanbieden van werk, onderdak, scholing en zorg in nieuw op te richten landbouwkoloniën de stedelijke paupers perspectief op een beter bestaan te bieden. Dit is het begin van de invloedrijke historie van de Maatschappij van Weldadigheid. Van den Bosch werd toen en nu beschouwd als een visionair en gold als een belangrijke inspiratiebron voor veel verlichte denkers in de westerse wereld. Zijn concept vond internationale navolging. In Nederland vormden zijn ideeën de basis voor onze huidige verzorgingsstaat.
Museum De Koloniehof en de strafkolonie in Veenhuizen
Ik werd al eerder geraakt door het boek en toen ik in de omgeving was fascineerde het mij nog meer toen ik zag hoe zeer ‘De Maatschappij’ nog leeft en welke invloed deze nog steeds heeft. En de grote verdeeldheid die de veenkolonieen teweeg hebben gebracht. Nog tijdens mijn vakantie (handig, zo’n e-book ter plekke nog downloaden!) heb ik het boek opnieuw gelezen. Ook heb ik het museum De Koloniehof en de strafkolonie in Veenhuizen (waar tegenwoordig ook het Gevangenismuseum deel van uitmaakt, een erg leuk museum ook voor kinderen) bezocht. In het museum is een expositie van zestien unieke videoportretten die een inkijkje bieden in het authentieke kolonieleven in en rond Frederiksoord. Daaruit blijkt dat mensen zowel positieve als negatieve ervaringen hebben. Zie ook het filmpje Kolonieverleden verteld.
Thuisgekomen natuurlijk gelijk in de bibliotheekcatalogus gekeken of wij nog meer boeken hebben over deze goedbedoelde maar enigszins mislukte plannen van Johannes van den Bosch, en jawel, er valt nog veel meer over te lezen. Onderstaande titels zijn ook te leen bij de bibliotheek. En ik kan ze aanraden!
- De Proefkolonie – Wil Schackmann
- Hollands Siberie – Mariet Meester
- Koloniekak – Mariet Meester
