Vandaag, 19 augustus, is het Internationale Dag van de Fotografie. Een bijzonder feestje voor de mensen met gevoel voor beeld, waarop ook wereldwijd allerlei evenementen worden georganiseerd die op een of andere manier met fotografie te maken hebben.
(door: Wim Meijer)
Je zou het vandaag de dag eigenlijk een ‘feestje voor iedereen’ kunnen noemen. Immers: fotografie is in dit digitale tijdperk, met steeds geavanceerdere camera’s in mobiele telefoons en tablets, en dat in combinatie met de social media, voor alle mensen, jong en oud, rijk en arm, bereikbaar geworden.
Eigenlijk is daarmee de ultieme droom van George Eastman, de grote man achter Kodak, ongeveer in het kwadraat werkelijkheid geworden: Maak fotografie toegankelijk voor de gewone man!
Louis Daguerre
Waarom voor 19 augustus is gekozen als datum voor de Internationale Dag van de Fotografie? Dat heeft te maken met het feit dat op 19 augustus 1839 de Franse overheid het zogenaamde Daguerreotype-patent opkocht van Louis Daguerre en dat vrijgaf zodat het door iedereen in de wereld gebruik kon worden.
Sumiere uitleg: het Daguerreotype is het proces dat wordt gezien als de grondslag voor de moderne fotografie. Het vrijgeven hiervan zou je zomaar een ‘Kodakmomentje’ kunnen noemen.
Kodak
En ja, over Kodak gesproken, het kon natuurlijk allemaal nog een heel stuk eenvoudiger. Alleen duurde dat nog wel zo’n halve eeuw, tot 4 september 1888. Toen registreerde de Amerikaan George Eastman de naam Kodak en kreeg een patent op de eerste fotocamera die gebruik maakte van een lichtgevoelige transparante celluloid film, waarmee 100 foto´s konden worden gemaakt.
Geheel volgens het hedendaagse Philips-principe ´Sense and Simplicity´ lag het accent bij deze nieuwe camera op de gebruikersvriendelijkheid. Eastman kwam met een toestel met een vaste lens en met slechts twee knoppen: een om af te drukken en een om de film door te draaien. Het ontwerp had echter één probleem: De gebruiker kon niet zelf de filmrol verwisselen. Daarvoor moest de complete camera met ‘volgeschoten’ film naar de fabriek worden gestuurd.
Slogan
Weliswaar ging Eastman’s voorkeur uit naar een mechanisme waarbij de gebruiker de film zélf kon verwisselen. Dit bleek op dat moment echter technisch zo ingewikkeld dat daardoor de camera te duur zou worden voor massaproductie. Eastman wist echter dit nadeel om te vormen tot een voordeel via de slogan waarmee hij de camera op de markt bracht: ‘You press the button, we do the rest.’
De slogan bleek commercieel een regelrechte voltreffer in een tijd dat de consumenten fotografie nog zagen als iets uiterst ingewikkelds. De slogan van Eastman vervulde de reële behoefte van consumenten hierbij geholpen te worden. Ze hoefden niets te snappen. Gewoon de foto’s maken en camera opsturen, om na enige tijd het toestel weer terug te ontvangen met daarin een nieuwe film plus de ontwikkelde en afgedrukte foto’s. Simpeler kon het niet!
Brownie
De nieuwe camera met ’terugstuur concept’ bleek een gat in de markt en werd een enorm succes. De kracht van het product lag echter vooral op de filmrol. Eastman zette dan ook vooral in op het meer verkopen van filmrollen. Hiervoor gaf hij aan ontwerper Frank Brownell de opdracht om een echt goedkoop fototoestel te ontwerpen dat wèl aan de gebruiker de mogelijkheid bood om zelf de film te verwisselen. Deze camera zag in 1890 het levenslicht onder de naam Brownie Camera. Deze boxcamera was gemaakt van de goedkoopste materialen en werd aangeboden voor een aankoopprijs van $ 1,- De prijs van een fotorolletje bedroeg $ 0,15
Met de Brownie was het ultieme doel van Eastman, om de fotografie toegankelijk te maken voor alle lagen van de bevolking, gerealiseerd.
Einde van Kodak
George Eastman gaf leiding aan zijn concern tot 1925. Daarna trok hij zich terug en ging zich vooral richten op liefdadige activiteiten. Na 1930 ging zijn gezondheid sterk achteruit. Hij had moeite met staan en kon nauwelijks meer lopen. Met het beeld voor ogen van zijn moeder, die de laatste twee jaar van haar leven in een rolstoel had doorgebracht, besloot hij in 1932 een eind aan zijn leven te maken. In zijn afscheidsbrief schreef hij: “Mijn werk is gedaan. Waarom nog wachten?”. 
Toegankelijkheid fotografie voor iedereen werd ondergang voor het bedrijf die juist dàt doel voor ogen had
Kodak als bedrijf zou nog tientallen jaren succesvol blijven. In de jaren zeventig van de vorige eeuw stond het bedrijf nog aan de wieg van de digitale fotografie, maar bleef toch te lang aan de analoge technologie hangen. Illustratief daarvoor zijn de uitlatingen van Kodak-topman Perez in 2006, die de digitale fotografie zelfs toen nog afschilderde als een „waardeloze markt”.
Uiteindelijk werd de digitale fotografie de nieuwe norm en eigenlijk, geheel volgens het Eastman-principe, nog goedkoper dan de eerdere fototechniek en daarmee nòg toegankelijker voor alle mensen en alle beurzen. Omdat Kodak te laat anticipeerde op deze ontwikkeling ging het bedrijf als producent van camera’s en fotorolletjes na de millenniumwisseling volledig ten onder. Weliswaar heeft het bedrijf een doorstart gemaakt als producent van grote printers voor de zakelijke markt, maar daar is wel een reorganisatie aan voorafgegaan waardoor 13 fabrieken en 130 laboratoria moesten sluiten en 55 duizend mensen hun baan verloren.
