Victor Noir had het nog nooit zo druk als op zijn laatste ‘rustplaats’: nog dagelijks worden ‘bepaalde delen’ van zijn bronzen grafmonument opgepoetst. Een soort nieuwe betekenis van het begrip ‘bronstijd’.
(Tekst: Wim Meijer)
Het Verhaal van de Dag neemt je vandaag 150 jaar mee terug in de tijd, naar 10 januari 1870. Toen werd Victor Noir, de republikeinse redacteur van de Franse krant La Marseillaise, doodgeschoten door Pierre Bonaparte (achterneefje van…). Had Noir bij leven al een reputatie als playboy, na zijn dood werd dat er niet minder op. Want sinds zijn begrafenis op de Parijse begraafplaats heeft hij het nog nooit zo druk gehad.
Paparazzi
Dat menig celebrity nu en dan z’n maag vol heeft van paparazzi of van bovenmatig kritische journalisten, kunnen we ons wel voorstellen. Maar om de eerste de beste minder vlijende publicatie uit te willen vechten middels het duel op en leven en dood, dat gaat wel wat ver. Althans, wel in deze tijd.
Zo’n anderhalve eeuw geleden was een dergelijke ‘oplossing’ van een geschil echter geen unicum. En dan praat ik niet zozeer over het Wilde Westen, waar het duelleren bijna tot sport verheven was, maar juist over de kringen van de hogere Europese adel, waar niet zelden naar het duelleerpistool werd gegrepen als men meende dat de goede familienaam in het geding was.
Pierre Bonaparte
Bij Pierre Bonaparte, neef van Napoleon III (die op zijn beurt weer een ‘neefje’ was van dé Napoleon Bonaparte), speelde dit. We praten over het jaar 1870. Frankrijk balanceerde op dat moment op de rand tussen keizerrijk en Republiek. Niet vreemd dat Pierre Bonaparte, als lid van de keizerlijke familie nauwelijks gecharmeerd was van Republikeinse uitingen. En die waren niet van de lucht. De in 1869 door Henri Rochefort opgerichte krant La Marseillaise was voorganger in de mediastrijd tegen de Bonapartes. En vooral de aan La Marseillaise verbonden journalist Paschal Grousset bleek te beschikken over een giftige republikeinse pen. Zó giftig, dat het in januari 1870 leidde tot een stevige ruzie met Pierre Bonaparte, die Paschal Grousset uitdaagde voor een duel.
Duel
Paschal Grousset aanvaardde deze uitdaging. Daarbij vroeg hij zijn collega Yvan Salmon (die schreef onder het pseudoniem Victor Noir, de achternaam van zijn moeder) om als secondant op te treden. Deze stemde hiermee in, en deed dat mogelijk niet geheel zonder eigenbelang. Victor Noir had namelijk een indrukwekkende reputatie als playboy en zou meer dan zomaar geïnteresseerd zijn in een vrouwelijk lid van de familie Bonaparte. Het duel zou een prima excuus vormen om met haar in contact te komen.
Op de ochtend van de 10e januari 1870 ging Victor Noir, samen met zijn collega Ulrich de Fonvielle, naar het huis van Pierre Bonaparte aan de Rue d’Auteuil, om met hem de voorwaarden voor het duel af te spreken. In dit gesprek liepen de emoties zo hoog op, dat Victor Noir zich niet meer kon beheersen en Pierre Bonaparte een klap in het gezicht gaf. Deze trok hierop zijn pistool en doodde de journalist met 5 schoten.
Begrafenis
Twee dagen later werd Victor Noir begraven in Neuilly. Tussen de 100.000 en 200.000 mensen kwamen op de begrafenis af, die leidde tot grote ongeregeldheden en die vooral het karakter kreeg van een demonstratie tegen het keizerrijk en voor de republiek.
In brons vereeuwigd… met erectie!
Eenentwintig jaar na de rumoerige begrafenis werd het lichaam van Victor Noir overgebracht van Neuilly naar de beroemde Parijse begraafplaats in Père Lachaise, waar hij nog steeds begraven ligt. Het graf wordt opgesierd door een bronzen beeld, vervaardigd door de beroemde Franse beeldhouwer Jules Dalou. Het beeld stelt voor: Victor Noir, liggend in de houding zoals hij lag na te zijn neergeschoten, met zijn hoge hoed naast het lichaam en, onmiskenbaar…een flinke erectie.
Symbool van fertiliteit
Het is duidelijk dat beeldhouwer Dalou de reputatie van Victor Noir als playboy in zijn kunstwerk nadrukkelijk naar voren wilde laten komen. En dat is niemand ontgaan. Want dankzij de opvallende bobbel in zijn broek is het graf van Victor Noir een symbool geworden van fertiliteit. Het verhaal wil dat aanraking van zijn geslachtsdeel de kans op zwangerschap zou vergroten. Om precies te zijn: Als men het standbeeld kust op de lippen, vervolgens wrijft over het genitale gebied en tenslotte een bloem plaatst in de omgekeerde hoge hoed, staat dat garant voor een gelukzalig seksleven en een vruchtbaarheid die al binnen een jaar tot zwangerschap kan leiden. Dat Victor Noir een grote fanclub heeft die sterk gelooft in dit verhaal, mag blijken uit het feit dat de ‘bobbel’ in Noirs broek tot hoogglans is opgepoetst.
Parijse vrouwen slechten hek
Dat sommige van deze fans wel eens iets te ver gaan in hun adoratie van dit 19e eeuwse sekssymbool, blijkt uit een maatregel van de het Parijse gemeentebestuur in 2004. Omdat het beeld regelmatig door vrouwen gebruikt zou worden als hulpmiddel bij zelfbevrediging, besloot men om een hek te plaatsen om het graf.
Dit werd echter niet geaccepteerd door de Parijse vrouwen, die hun krachten bundelden in het comité Liberté-Egalité-Féminité. Met grote demonstraties zetten ze de loco-burgemeester van Parijs zo onder druk, dat deze in 2005 besloot om het hek weer weg te laten halen. Wel werd er een bord bij het graf geplaatst met de tekst “Een ieder die schade veroorzaakt door graffiti of onfatsoenlijk wrijven zal worden vervolgd”.
Hemel op aarde
Naar het zich laat aanzien is het ‘onfatsoenlijk wrijven’ vrij onschadelijk, want Victor ligt nu al 129 jaar op Père Lachaise, moet inmiddels toch heel wat over zich heen hebben gehad, maar heeft nog niets van zijn glans verloren. Nog sterker: hij heeft er nog nooit zo ‘glimmend’ bij gelegen.
Het heeft er alle schijn van dat Victor op de beroemde Parijse begraafplaats zijn ‘hemel op aarde’ heeft gevonden. In hoeverre je echter over een laatste ‘rustplaats’ kunt spreken vraag ik me sterk af.
