In de ban van de Ringen (#12): De ketel die zwart ziet

Foto: Pixabay

In een zomer waarin we het zonder sport moeten doen komt Nieuws.nl met een serie over bijzondere, bizarre en komische gebeurtenissen, zowel binnen als buiten de sportarena, gedurende de vroege geschiedenis van de Olympische Spelen. Vandaag het verhaal van Jesse Owens, goed voor goud, maar niet goed genoeg voor de hand van Aldolf Hitler noch die van ‘zijn eigen president’ Franklin Delano Roosevelt.

(tekst: Wim Meijer)

Bij de Spelen van 1936 weigerde Hitler de hand te schudden van de absolute ‘Koning van de Spelen’ Jesse Owens, alleen… ‘What’s the difference’? Na de Spelen weigerde president Roosevelt de zwarte atleet te ontvangen op het bordes van het Witte Huis, stuurde hem geen gelukstelegram en liet zelfs  toe dat Owens via de goederenlift het Waldorf-Astoria moest betreden om zijn eigen erereceptie bij te kunnen wonen.

Iedere editie van de Olympische Spelen brengt zo z’n eigen koning of koningin voort. Zo’n  publiekslieveling die behangen met Goud kan terugkeren naar het vaderland. In Berlijn was Jesse Owens die onbetwiste Koning van de Spelen met Goud op de 100 meter, de 200 meter, bij het verspringen en met de 4 x 100 meter estafetteploeg. Iedereen, ook het Duitse publiek op de tribune van het immense Berlijnse stadion, was wildenthousiast. In hoeverre dat ook opging voor Hitler laat zich raden.

Lang heeft het verhaal de ronde gedaan dat Hitler, na Owens overwinning op de 100 meter, boos het stadion had verlaten en had geweigerd om Owens de hand te schudden. Niet geheel ondenkbaar, geziens Hitler’s visie over alle niet-Ariërs. Het bleek echter iets  minder persoonlijk. Hitler was de dag tevoren teruggefloten door het IOC omdat hij tot op dat moment bij huldigingen uitsluitend Duitse winnaars de hand had geschud. De boodschap van het IOC was: alle winnaars de hand schudden, of géén van allen, waarna Hitler voor dat laatste koos.

Meer geschoffeerd foor Roosevelt dan door Hitler
In latere interviews gaf Jesse Owens aan zich nooit geschoffeerd te hebben gevoeld door Hitler maar juist door zijn eigen president Roosevelt. Letterlijk zei hij hierover: “Toen ik voorbij Hitler kwam, stond hij recht, wuifde hij naar mij en ik wuifde terug. Oké, ik werd niet uitgenodigd om Hitler de hand te schudden, maar ik werd ook niet uitgenodigd op het Witte Huis om de president de hand te schudden.”

Goederenlift
De harde realiteit van Amerika anno 1936 was, dat uitsluitend de blanke Olympische atleten door de president werden uitgenodigd op het bordes van het Witte Huis om de felicitaties van de president in ontvangst te nemen. Zelfs een gelukstelegram van de president aan het adres van Owens bleef achterwege. Al met een een pijnlijke ‘thuiskomst’ voor Jesse Owens, die zelfs na zijn triomfantelijke Tickertapeparade in New York via de goederenlift het Waldorf-Astoria moest betreden om zijn eigen erereceptie bij te kunnen wonen.

4x Olympisch Goud geen reden voor Roosevelt om Jesse Owens te ontvangen op het bordes van het Witte Huis, zoals wel alle blanke atleten (foto: Wikipedia)
4x Olympisch Goud geen reden voor Roosevelt om Jesse Owens te ontvangen op het bordes van het Witte Huis, zoals wel alle blanke atleten (foto: Wikipedia)

Uitgemolken door de AAU
Na de Spelen zette de Amerikaanse Atletiek Unie volop druk op Owens om lucratieve wedstrijden te lopen in Europa. Lucratief voor de AAU, maar niet voor Jesse Owens zelf, die conform de Olympische regels als amateur geen geld mocht verdienen aan de sport. In korte tijd liep hij zoveel wedstrijden dat hij zowel lichamelijk als psychisch tegen zijn grenzen aanliep.

Avery Brundage
Toen Owens uiteindelijk te vermoeid was om mee te gaan naar Stockholm voor opnieuw een wedstrijd, deed de AAU (onder leiding van de latere IOC-voorzitter Avery Brundage) hem in de ban en volgde een schorsing. Voor Owens zat er toen niets anders op dan zijn talent te gelde te maken. Van populaire sportheld werd hij een bezienswaardigheid tijdens evenementen en in de pauze van baseballwedstrijden. Hij sprintte voor grof geld tegen paarden, honden, treinen, ijsschaatsters en baseballspelers. Owens zelf hierover tegen critici, die deze manifestaties als beschamend omschreven.: “Ik had het geld nodig; ik kwam uit een negerfamilie met acht kinderen”.

Berlijn 1951
Het geld kwam uiteindelijk na de oorlog. In 1950 startte Owens een pr-bureau en ontwikkelde zich daarnaast tot een wereldwijd verkondiger van de Amerikaanse waarden van vrijheid en democratie.  Bij de vijftiende verjaardag van de Spelen van Berlijn, op 15 augustus 1951, werd hij in het Olympisch Stadion door 75.000 Duitsers als een held ontvangen. Burgemeester Schreiber sprak bij die gelegenheid de historische woorden: ‘In 1936 weigerde Hitler je de hand te schudden. Vandaag zal ik dat rechtzetten door ze allebei vast te nemen en in de lucht te houden”.

Toch een hand van ‘der Führer”?
De vraag is nu of Scheiber de geschiedenis wel goed kende. Volgens oud-sportverslaggever Siegfried Mischner (86) niet. In 2009 meldde hij dat Owens een foto bij zich droeg in zijn portefeuille met daarop de Führer die hem de hand schudde. Volgens Misschner was de foto genomen achter de eretribune, buiten het zicht van de wereldpers. Owens had de foto aan Misschner en enkele andere journalisten laten zien aan het begin van de zestiger jaren. Dat er uiteindelijk nooit melding is gemaakt van deze foto komt doordat men het beeld van ‘Hitler als monster’ niet wilde verstoren. Als reden voor zijn late openbaring zeg Mischner: ‘Al mijn collega’s zijn inmiddels dood. Dat geldt ook voor Owens. Het is dus de laatste kans om de geschiedenis recht te zetten’

Cookieinstellingen