Een zomer lang in de voetsporen van Carolus Clusius (#1: Hortus Alkmaar)

Wellicht is het je ontgaan, maar 2017 is ‘Het Jaar van de Botanische Tuinen’: Het jaar waarin de NVBT het belang van de botanische tuinen nadrukkelijk onder de aandacht wil brengen.

Een botanische tuin is namelijk méér dan alleen een tuin met veel bloemen, planten, kruiden en bomen vaak ergens in het hartje van een stad. Botanische tuinen zijn eigenlijk natuurlijk wandelgebied, museum en zadenbank ineen.

Zelf noemen zij zich ‘hoeders en poortwachters van de biodiversiteit’ en zien zij het, naast het kweken, verzorgen en in stand houden van alles wat groeit en bloeit, als een van hun voornaamste taken om mensen bewust te maken van het belang van biodiversiteit. Veel plantensoorten zijn de laatste decennia verdwenen of worden met uitsterven bedreigd. Dat, terwijl planten een belangrijke schakel zijn in ons ecosysteem en daardoor direct en indirect invloed hebben op onze kwaliteit van leven.

Het probleem van de verstoring van ons ecosysteem geeft meteen aan dat de ‘Hortussen’ weliswaar al een eeuwenoud verschijnsel zijn, maar toch van alle tijden. Het doel van de botanische tuinen is steeds geweest: het door middel van een grote en diverse verzameling planten de kennis van de natuur en planten te vergroten. De eerste botanische tuinen waren dan ook vooral bedoeld als ondersteuning aan wetenschappelijk onderwijs en gekoppeld aan een universiteit.

De allereerste botanische tuin in Nederland is die van Leiden en dateert van 1590. De tuin kreeg wereldfaam onder leiding van de plantkundige Carolus Clusius die, behalve alle op dat moment lokaal bekende planten en bloemen, ook onbekende gewassen, zoals tulpen, tomaten, tabak, maïs en aardappels aanplantte in zijn ‘tuintje’ aan de Rapenburg in Leiden.

Na Leiden volgden ook de andere Universiteitssteden. En op dit moment telt Nederland 24 botanische Tuinen. En dan praten we alleen nog maar over de tuinen die zijn aangesloten bij de NVBT.

In deze eerste aflevering van de serie over de Nederlandse Hortussen gaan we naar Alkmaar. Zeker in een gezelschap van sommige eeuwenoude tuinen is deze Hortus echt een ‘nieuwkomertje’. De tuin bestaat sinds 1981 en was primair bedoeld voor productie van natuurlijke geneesmiddelen. In 2011 is de tuin omgevormd tot de Hortus van nu met een bezoekerscentrum, terrassen en een theepluktuin.

In de kruidentuin een collectie van ruim 750 soorten geneeskrachtige kruiden. De tuin omvat een aantal thematuinen waar de diverse planten in natuurlijke samenhang te zien zijn. Zo is er een Amerikaanse prairietuin, een insectentuin, rotstuin, heidetuin en een moeras. Ook vind je er een ijsvogelkijkhut, een vacuüm aquarium in de vijver en een bak met vleesetende planten.

Kijk op de website https://www.botanischetuinen.nl/

of, nog gemakkelijker, download de app Hortus Chat https://www.botanischetuinen.nl/hortus-chat/