Een zomer lang in de voetsporen van Carolus Clusius (#2: Distels en papavers in Hortus Alkmaar)

In ‘Het Jaar van de Botanische Tuinen’ maakte Nieuws.nl een rondje lands de ‘hortussen’ in Nederland. Het zijn er maar liefst 24 die aangesloten zijn bij de NVBT, met ieder z’n eigen bijzondere collectie bloemen, planten, struiken en bomen.

Distels en papavers in Hortus Alkmaar
Ook in deze tweede aflevering van de serie over de Nederlandse Hortussen zijn we in Alkmaar, en zoomen in op een aantal zomerbloeiers in deze, aanvankelijk puur als kweektuin voor natuurlijke geneesmiddelen in 1981 opgerichte botanische tuin.

Twee planten-, resp. bloemensoorten die zich in deze zomermaand nadrukkelijk manifesteren zijn de vele distelsoorten en de papapers (klaprozen). Terecht dringt de vraag zich aan je op: distels en papavers in een medicinale kweektuin? Wat is dan het medicinale aan deze bloemen/planten?

Papavers

Wat de papavers betreft kun je je wel iets voorstellen. Papavers (klaprozen) worden al snel in verband gebracht met de productie van opium, waaruit dan weer morfine, heroïne, codeïne, papaverine, laudanine en noscapine kan worden gewonnen.

Overigens is het niet zo dat ja van iedere papaversoort stoned kunt worden. Integendeel. De papaver kent om en nabij de 60 soorten, en alleen uit de Papaver Somniferum (‘somniferum’ betekent ‘slaap brengend’) bevat opium. Deze papaver wordt dan ook wel ‘Slaapbol’ genoemd.

Overigens lijkt er weinig van deze papaver verloren te gaan, want niet alleen wordt uit het gedroogde melksap van deze klaproosopium gewonnen, ook het zaad wordt gebruikt als maanzaad op brood en sommige andere deegproducten. Conclusie: vooral niet te veel maanzaadbolletjes eten, want vooor je het weet ga je zelf ‘uit de bol’. (PS. De papavers op de foto zijn overigens níet opiumhoudend!)

Bij distels zijn de medicinale eigenschappen veelzijdiger en verschillen ook per distelsoort. Zo komen we in Alkmaar onder andere de Kaardebol tegen, waarvan de wortel wordt gebruikt bij jicht, artritis, reuma, waterzucht, geelzucht, galklachten, en vooral bij de ziekte van Lyme. Daarnaast werden vroeger de zaadbollen van deze distel ook wel gebruikt om ruwe wol te kammen. En dan is er de Mariadistel, door de eeuwen heen al bekend vanwege z’n positieve uitwerking op de lever. De Mariadistel heeft de wonderlijke eigenschap dat het zorgt dat gifstoffen de lever passeren zonder schade aan te richten.

Meer weten over de Botanische Tuinen?Kijk op de website https://www.botanischetuinen.nl/ of, nog gemakkelijker, download de app Hortus Chat https://www.botanischetuinen.nl/hortus-chat/